کد خبر: ۴۰۵۳۷ تاریخ انتشار: ۲۰ بهمن ۱۳۹۵- ۱۶:۴۸
آیت الله دکتر سید مصطفی محقق داماد،عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدبهشتی:
برای پاسخ به مباحث محیط زیست ، باید به “اجتهاد بدیع” دست بزنیم / با تکیه بر پنج اصل در اسلام، صدور فتاوای محیط زیستی امکان‌پذیر می‌شود/توزیع پول نفت خام بین مردم گناه کبیره است
به گفته دکتر عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدبهشتی از آنجا که معادن جزء انفال است و مالکیت انفال متعلق به خداوند است، دولت‌ها نمی‌توانند عین انفال را مصرف کنند. بلکه باید نفت خام را تبدیل به سرمایه کرده و سود آن را بین جامعه توزیع کنند.
به گفته دکتر عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدبهشتی از آنجا که معادن جزء انفال است و مالکیت انفال متعلق به خداوند است، دولت‌ها نمی‌توانند عین انفال را مصرف کنند. بلکه باید نفت خام را تبدیل به سرمایه کرده و سود آن را بین جامعه توزیع کنند.
به گزارش خبرنگار ایانا،
آیت الله دکتر سید مصطفی محقق داماد عضو امروز در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانی خود تحت عنوان “اخلاق کاربردی محیط زیست طبق دیدگاه‌های اسلامی” را ارایه کرد.
این اندیشمند اسلامی تنها کسی است که مباحث محیط زیست را از نگاه فقه اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهد.
وی که نویسنده کتاب الهیات محیط زیست است، در بخشی از این کتاب به فقه محیط زیستی پرداخته‌است.
به اعتقاد محقق داماد، شریعت اسلامی یک نظام مستقل است که از هیچ الگوی دیگری اقتباس نشده‌است. مطالعات دانشمندان حقوق غرب نیز بر این مسئله صحه می‌گذارد.
وی همچنین فقه اسلامی را یکی از نظام‌های حقوقی دنیای معاصر معرفی کرد. زیرا نظام در اصطلاح به مجموعه‌ای از عناصر به هم پیوسته گفته می‌شود که هدفمند بوده و هدف واحدی را دنبال می‌کند. نظام‌ها منفعلانه برخورد نمی‌کنند و الگوهایی برای معیشت و زندگی مردم در هر زمان، ارایه می‌کنند. نظام اسلامی نیز این شرایط را داراست.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، برای یافتن پاسخ مباحث مرتبط با محیط زیست در اسلام باید به “اجتهاد بدیع” دست بزنیم. یعنی باید به روش جدیدی برای اجتهاد دست یابیم زیرا مسایل محیط زیست کاملا جدید بوده و در فقه سنتی اگر اجتهاد کنیم، به جایی نمی‌رسیم.
وی ادامه داد: در استفتاها با تکیه بر فقه سنتی، به صورت موردی می‌توان به برخی مسایل پاسخ گفت.
محقق داماد بیان کرد: در فقه قواعدی وجود دارد که کلی است و قواعد درون فقهی نامیده می‌شود. در کنار این قواعد، اصولی وجود دارد که در طول این قواعد درون فقهی قرار می‌گیرند، نه در عرض آن. نام این اصول را “اصول برون فقهی” گذاشته‌ام.
به گفته وی اصول برون فقهی با قواعد درون فقهی در طول هم هستند. گاهی با هم تصادفی می‌کنند که باید با تکیه بر قواعد تعارضی، مسایل مرتبط با آن را حل کرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: اصول برون فقهی همیشه حاکم بر قواعد درون فقهی هستند. یعنی اگر مجتهدی استنباط کرد و به حکمی رسید که با اصول برون فقهی در تعارض بود، باید استنباط خود را کنار بگذارد.
وی در تشریح این سخن عنوان کرد: اصل عدالت یکی از اصول برون فقهی است. قبل از ورود به فقه، وجود خدای عادلی که هرگز ظلم نمی‌کند را می‌پذیریم اما اگر با تکیه بر اجماع نظر فقها و مدارک موجود، به حکمی فقه برسیم که عدالت در آن نباشد، باید مستندات خود را تغییر دهیم و حکم صادره باید کنار گذاشته شود.
آلوده کردن زمین افساد در ارض است
به گفته محقق داماد، با تکیه بر پنج اصل در اسلام، صدور فتاوای محیط زیستی امکان‌پذیر می‌شود.
وی افزود: اولین اصل، اصل “افساد در ارض” است. قرآن این اصل را تفسیر کرده و دو معنا برای آن به کار برده‌است. افساد در ارض، مادی و اخلاقی است. کم فروشی، راه زنی و اقدامات مسلحانه بر اساس متن قرآن افساد در ارض اخلاقی است. اما آلوده کردن آب، زمین، هوا بر اساس آیات سوره اعراف، افساد مادی به شمار می‌آید.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه آیات زیادی در قرآن درباره افساد در ارض وجود دارد، آلودگی فیزیکی محیط زیست را نمونه‌ای از افساد مادی زمین معرفی کرد.
به گفته وی دومین اصلی که می‌توان با استناد به آن فتوای محیط زیستی داد، “اصل استعمار در ارض” است.
محقق داماد گفت: استعمار یعنی طلب آباد کردن. خداوند زمانی که زمین را به بشر داد از وی خواست که زمین را آباد کند.(سوره هود آیه ۶۱)
به گفته وی “اصل مالکیت خداوند بر همه چیز”، سومین اصلی است که با استفاده از آن می‌توان فتوای محیط زیستی صادر کرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی عنوان کرد: روی این اصل برداشت‌های مهم فقهی می‌توان کرد.
تراکم فروشی، غصب است
این استاد دانشگاه اضافه کرد: چهارمین اصل که به اصل مالکیت خداوند بر همه چیز نیز ارتباط دارد، “اصل محدودیت مالکیت خصوصی” است. خداوند وقتی مالک آسمان و زمین است، به بشر اجازه داده‌است به صورت محدوده و به اندازه نیاز خود از طبیعت استفاده کند. بنابراین بشر آزاد نیست که همه چیز را در تصرف خود درآورد.
به گفته محقق داماد “اصل اضرار” ، اصل دیگری است که با تکیه بر آن می‌توان فتوای فقهی صادر کرد. بر اساس این اصل “سوء استفاده از حق” ممنوع است. سوء استفاده از حق به این مفهوم است که کسی می‌خواهد حق خودش را اعمال کند اما به حقوق دیگران لطمه وارد می‌کند.
وی اضافه کرد: سال‌ها در کشورهای اروپایی حق یک مسئله مطلق تصور می‌شد و برای مقابله با سوء استفاده از حق، راهکاری نداشتند تا اینکه با استفاده از اصل اضرار در اسلام، قوانین خود را اصلاح کردند.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با تکیه بر اصل اضرار و قاعده محدودیت مالکیت، فروش تراکم و بلند مرتبه سازی را تجاوز به حق شهروندان دانست. زیرا هوا جزء انفال به حساب می‌آید.
وی تاکید کرد: ما به فقهی معتقد هستیم که تاکید دارد نماز نباید روی فرشی خوانده شود که حتی یک نخ غصبی روی آن باشد. بنابراین اگر ساختمان بلند مرتبه‌ای ساخته شود، این ساختمان فضا را تصاحب کرده و نماز در فضای غصبی خوانده می‌شود.
محقق داماد گفت: ضرار به انفال، غصب است و اگر یک شاخه از جنگلی را که متعلق به انفال است، غصب کنید، تا قیامت ضمان بر گردن شما خواهد بود.
وی یادآور شد: اسلام اجازه نمی‌دهد از روی لذت حیوانی را بکشید. فقط اجازه دارید برای رفع گرسنگی، یک حیوان را قربانی کنید. درباره حیوانات موذی و غیر اهلی نیز فقط حق دارید رفع اذیت کنید و نباید آنها را بکشید.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی همچنین توزیع پول نفت در بین مردم را گناه کبیره دانست زیرا معادن جزء انفال هستند و انفال متعلق به آحاد بشر است و باید دولت‌ها نفت را تبدیل به سرمایه کرده و سود آن را بین مردم توزیع کنند.