مهم ترین علف های هرز مزارع کلزا

The most important weeds in canola fields and methods of controlling them

مقدمه :

کلزا گیاهی است زمستانه که برای استحصال روغن کشت می شود. از آنجا که کلزا را در پاییز در ایران می کارند. علف های هرزآن نیز از گیاهان زمستانه و سازگار با سرما می باشند. از طرفی چون مهم ترین علف های هرز زمستانه پهن برگ از تیره شب بو هستند، کنترل شیمیایی آن ها در کلزا که خود از همین تیره است مشکل و گاه با علف کش های موجود ناممکن می نماید. کلزا در برابر علف های هرز بسیار آسیب پذیر است، زیرا دو بار در برابر هجوم علف های هرز قرار می گیرد. یکبار در پاییز و قبل از سرمای زمستان و بار دیگر پس از سرما و رویش علف های هرزی مانند سلمک، گندمک، شیز تیغک و غیره.

انواع علف های هرز کلزا :

علف هرزی که در مزارع کلزا مشاهده می شود به منطقه کشت کلزا کم و بیش متفاوت است. در مجموع باید گفت علف های هرز کلزا شباهت زیادی به علف های هرز گندم آبی دارند.

جدول مهم ترین علف های هرز مزارع کلزا

شناخت و آماربرداری از علف های هرز :

شناخت علف های هرز و تعیین تراکم آن ها در واحد سطح از اصول اولیه مدیریت تلفیقی علف های هرز است. تشخیص علف های هرز تیره شب بو در کلزا از روی میوه آن ها آسان تر است. هر چند که در عمل لازم است در مراحل کوتیلدونی تا ۴ برگی شناسایی شوند. همیشه بایستی جمعیت و تنوع علف هرز در مزرعه بایگانی شود تا تغییرات جمعیت، احتمال مقاومت و پیدایش گونه های جدید از نظر دور نماند.

کنترل علف هرز پیش از کاشت :

قبل از کاشت کلزا می توان شرایط را برای رویش علف های هرز فراهم نمود، مثلا شخم زد یا آبیاری کرد یا شخم زد و منتظر باران ماند و اجازه به رویش علف هرز داد و پیش از کاشت با علفکش یا دیسک آن ها را کنترل نمود. این اقدام مخصوصا در مزارعی که آلودگی شدید و یا علف های غیر قابل کنترل دارند ضرورت می یابد.

تقویت بوته ها :

رعایت اصول به زراعی، تغذیه کامل گیاه، دفع آفات و بیماری ها و آبیاری کافی موجب تقویت بوته ها و استقرار بوته های سالم شده و در نهایت سبب رقابت بهتر بوته ها با علف های هرز خواهد شد. ضد عفونی بذر پیش از کاشت با حشره کش های مجاز سبب سالم ماندن بوته ها با علف های هرز خواهد شد. ضد عفونی پیش از کاشت با حشره کش های مجاز سبب سالم ماندن بوته در اوایل رویش خواهد شد. استفاده از بذور گواهی شده و عاری از علف های هرز، از روش های پیشگیری در مدیریت علف های هرز می باشد که رعایت آن برای آلوده نشدن مزرعه، به علف های هرز جدید الزامی است.

افزایش تراکم :

نتایج آزمایش های مختلف نشان داده که اگر تعداد بوته در واحد سطح افزایش یابد، بدلیل سایه اندازی بیشتر و سریعتر، توان رقابتی بیشتری با علف های هرز داشته و خسارت کاهش می یابد. آزمایش های انجام شده در آمریکا نشان داده است که اگر فاصله ردیف های کلزا کمتر از ۵/۰ متر باشد خسارت علف های هرز نیز کمتر از زمانی خواهد بود که فاصله ردیف ها بیش از ۵/۰ متر است.

استفاده از ارقام قادر به رقابت :

به طور کلی ارقامی که رشد سریع تر و بیشتر، برگ های پهن تر، افقی تر و شاخ و برگ گسترده تر و توان تولید مواد آللوپات از خود در برابر سایر گونه ها دارند، قدرت رقابت بیشتری هم خواهند داشت.

تناوب :

تناوب با غلات مانند گندم، جو، برنج، ذرت و غیره بخصوص برای مبارزه با علف های هرز پهن برگ و تیره شب بو ( گیاهان هم خانواده کلزا ) الزامی است.

کنترل مکانیکی :

کنترل مکانیکی علف های هرز در کلزا بسیار عملی و موثر است. بدیهی است این تاثیر بستگی به شرایط فیزیکی و توپوگرافی خاک، تراکم، نوع و رشد علف های هرز و محصول دارد. از طرفی ابزار مورد استفاده نیز بسیار مهم است. در زمینه ماشین های وجین کار و انواع مناسب آن تحقیقات کاملی در کشور ما صورت نگرفته است. در هر صورت بایستی وجین علف های هرز را خیلی زود و در مراحل اولیه رویش آن ها آغاز کرد. طبیعی است که علف های هرزی که در روی ردیف های کشت برویند با ماشین قابل کنترل نبوده و بایستی با دست و علفکش کنترل شوند.

مدیریت شیمیایی علف های هرز کلزا:

برای کنترل علف های هرز می توان علف کش های زیر را بکار برد :

۱- تری فلورالین ۴۸% ، پیش کاشتی، مخلوط با خاک، کشیده برگ و پهن برگ کش

تری فلورالین یا ترفلان : علف کشی است از گروه دی نیتروآنیلین ها که به دلیل عدم پایداری در برابر نور بایست بلافاصله پیش از کاشت پاشید و بلافاصله پس از پاشیدن توسط روتیواتور یا دیسک با خاک مخلوط نمود. فرمولاسیون ثبت شده آن در ایران ۴۸% امولسیون شونده است که مقدار ۲-۱٫۵ لیتر در هکتار از آن مصرف می شود. این علف کش بسیاری از علف های هرز گرامینه و گروهی از علف های هرز گرامینه و گروهی از علف های هرز پهن برگ از جمله تاج خروس، سلمک و خرفه را کنترل می کند ولی علف های هرز تیره شب بو و تیره یونجه را کنترل نمود.

۲- اتال فلورالین یا سونالان ۳۳% : پیش کاشتی، مخلوط با خاک، کشیده برگ و پهن برگ کش

۳- پندیمتالین ۵۰% پیش کاشتی، کشیده برگ و پهن برگ کش

پندیمتالین یا استامپ : می توان پیش از کاشت و یا پس از کاشت ولی قبل از رویش علف های هرز بکار برد. فرمولاسیون آن در ایران ۳۳% امولسیون شونده است که مقدار ۴-۳ لیتر در هکتار آن مصرف می شود. این علف کش بسیار کند تر از تری فلورالین توسط نور آفتاب تجزیه می شود و به همین دلیل نیز به صورت پیش رویشی کاربرد دارد. اثر آن روی تاج خروس کمتر از تری فلورالین است.

۴- کلوپیرالید : پس رویشی، برای کنترل برخی از علف های هرز پهن برگ

کلوپیرالید یا لونترال : علف کشی سیستمیک، برگ مصرف، پهن برگ کش با اثری شبه هورمونی که با نام لونترل در ایران ثبت شده است و حاوی ۳۰۰ گرم در لیتر ماده موثره است و مقدار مصرف آن ۰٫۶ تا یک لیتر و در مواردی ۱٫۵ لیتر در هکتار از آن قابل مصرف است. زمان مصرف آن از ۴-۳ برگی علف های هرزبه بعد است. این علف کش را می توان مخلوط با گراس کش ها نیز به کار برد. کلوپیرالید در خاک دوام زیادی دارد و ممکن است باقیمانده آن در خاک برای محصول بعدی گیاهسوزی داشته باشد. از جمله محصولات حساس می توان به سیب زمینی، پنبه، لوبیا و جالیز اشاره کرد و از محصولات مقاوم ذرت، سورگوم و چغندر است. علف های هرز حساس به این علف کش بیشتر از تیره آفتابگردان، یونجه و هفت بند است از جمله کنگروحشی، شیر تیغک، زلف پیر، خارشتر، یونجه زرد، خلر و ترشک. ولی روی علف های هرز گرامینه، گیاهان از تیره شب بو، پیچک صحرایی و پنیرک اثری ندارد.

۵- متازا کلر + کوئین مراک metazachlor + quinmerac یا علف کش بوتریزان استار : این دو علفکش که به نسبت ۱۲٫۵% کوئین مراک و ۳۷٫۵% متازاکلز با فرمولاسیون سوسپانسون با مقدار ۲ تا ۲٫۵ لیتر در هکتار برای مصرف در کلزا توصیه شده است به صورت پیش رویشی مصرف می شود و برخی علف های هرز گرامینه مانند مانند سوروف و پهن برگ هایی مانند بی تی راخ، کیسه کشیش، سیزاب، بابونه و غیره را کنترل میکند. در ایران کنترل آن روی خردل وحشی گزارش شده است (شیمی و همکاران ۲۰۰۷) که در برچسب آلمانی آن اطلاعی از تاثیر روی خردل وحشی توصیه نشده است. برای تاثیر این علف کش رطوبت خاک یا آبیاری یا باران طبیعی پس از مصرف لازم است در غیر این صورت ممکن است کارایی لازم را نداشته باشد.

۶- گرامینه کش ها : این علف کشها همان گونه که از نامشان پیداست تنها روی علف های هرز متعلق به تیره غلات مانند جووحشی، سوروف، یولاف وحشی، ارزن وحشی و گونه های مشابه اثر می کنند. این علف کش ها همگی پس رویشی بوده و بایستی در زمانی که علف های هرز تیره گرامینه ۳ تا ۴ برگی هستند مصرف شوند. اضافه کردن روغن تابستانه به مقدار یک درصد کل محلول یا نیترات آمونیوم و حتی هر دو اثر آن ها افزایش می یابد. از جمله علف کش های زیر، این علف کش ها بایستی زمانی مصرف شود که علف های هرز شاداب و در حال رشد باشند. استرس های محیطی که فعالیت علف های هرز را تحت تاثیر قرار می دهند از اثر علفکش می کاهد. چون این علف کش ها سیستمیک ضعیفند باید ذرات سم تمام برگ ها را بپوشاند. از آنجا که در مزارع گندم در مناطق مختلف بیوتیپ های مقاوم به علف کش های فوپ و دیم گزارش شده است احتمال عدم کارایی این علف کش ها از یکسو و کمک به گسترش مقاومت در علف های هرز گرامینه از سوی دیگر زیاد است.

– ستوکسیدیم یا نابواس: ۲ تا ۲٫۵ لیتر در هکتار
– هالوکسی فوپ ار متیل یا گالانت سوپر : ۱ تا ۱٫۵ لیتر در هکتار
– کوئیزالوفوپ- پی- تفوریل یا پنترا : ۱٫۵ تا ۲ لیتر در هکتار
– کلتودیم یا سلکت سوپر : ۱٫۵ تا ۲ لیتر در هکتار
– سیکلوکسیدیم یا فوکوس : علف‌کش انتخابی، سیستمیک از گروه اکسیم. در مزارع کلزا برای کنترل علف های هرز کشیده برگ به میزان ۲ لیتر در هکتار توصیه می شود.

منبع : م. ر. موسوی. ۱۳۹۰٫ کنترل علف های هرز اصول و روش ها. انتشارات مرز دانش.

گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.